روانشناسي نوين

همه والدين در مورد تنبيه كودك، عقايد شخصي مخصوصي دارند. چه آنهايي كه آن را مي‌پذيرند و يا رد مي‌كنند، از تنبيه به عنوان يك روش آموزشي مناسب براي كودكانشان استفاده مي‌كنند. وقتي كه كودكتان را به اتاقش مي‌فرستيد، زمان تماشا كردن تلويزيون را محدود مي‌كنيد و به او اجازه بارزي كردن با اسباب‌بازي مورد علاقه‌اش را نمي‌دهيد؛ يا وقتي كه به يكباره و به دنبال نزديك شدن كودك به اجاق گاز، ناگهان فرياد مي‌كشيد: «نكن!» در واقع براي اصلاح رفتارها از اصول تنبيه استفاده كرده‌ايد.

اگر مي‌توانستيم كودكانمان را فقط با استفاده از روش‌هاي مثبت تربيت كنيم، خيلي عالي بود؛ اما نمي‌توانيم. براي آموختن الگوهاي رفتاري شايسته، هم روش‌هاي مثبت و هم منفي لازم هستند. ما قصد نداريم تنبيه را بپذيريم يا رد كنيم. بلكه مي‌خواهيم روش آن را بياموزيم تا هنگامي كه تنبيه به عنوان يك روش تربيتي ضروري بود، تاثير بيشتري داشته باشد.مشاوركودك انلاين

تنبيه به تنهايي نمي‌تواند نتايج دلخواه را فراهم كند. زيرا به‌طور كلي روشي منفي است. اين روش به كودك مي‌آموزد كه چه كاري را نبايد انجام دهد. اما نمي‌آموزد كه چگونه بايد رفتار كند. وقتي تنبيه را بدون تقويت رفتار شايسته به كار مي‌بريم، كودك نمي‌داند رفتار ناپسندش را با چه رفتاري جايگزين كند.

هيتر سه ساله براي رسيدن به يك ليوان از صندلي بالا مي‌رود. مادرش او را از صندلي پايين مي‌گذارد و به خاطر بالا رفتن از آن، او را سرزنش مي‌كند. هيتر گريه مي‌كند و مي‌گويد، «ديگه نمي‌روم بالا، مامان». تا اين مرحله خوب است؛ اما اين دختر بچه نمي‌آموزد كه مي‌تواند از جايي امن‌تر ليوان بردارد، يا دفعه بعد بايد از كسي كمك بخواهد. او آموخته است كه چه كاري ر نكند؛ ولي ياد نگرفته است كه چه بايد بكند.

به علاوه، تنبيه وقتي موثر است كه وقتي باشد چون وقتي از يك تنبيه به دفعات زياد استفاده شود، تاثيرش را از دست مي‌دهد. والدين مكررا چيزهايي شبيه اين را به ما مي‌گويند: «اولين باري كه كارل را تنبيه بدني كردم، خيلي گريه كرد و پس از آن، براي مدت طولاني رفتارش تصحيح شد، اما حالا كه مرتبا به خاطر رفتارهاي نادرستش تنبيه بدني مي‌شود، هيچ تاثيري ندارد و به نظر نمي‌رسد كه به هيچ وجه اهميتي بدهد.» اين يك واكنش تطبيقي كلاسيك است، و به سبب همين اثر است كه ما تنبيه بدني را به عنوان شكلي از تنبيه توصيه نمي‌كنيم.

از آنجاي يكه گاه تنبيه به عنوان يك روش مديريت، لازم مي‌شود، اين پرسش شكل مي‌گيرد كه: پس چه وقت و چگونه مي‌توانيم از آن استفاده كنيم؟ ما اين اصول را پيشنهاد مي‌كنيم:

تنبيهي را انتخاب كنيد كه رفتار ناخواسته را كاهش دهد

تنبيه فقط هنگامي موثر قلمداد مي‌شود كه بروز رفتار نامناسب را كاهش دهد. در بسياري از مواقع، كودكان را براي تنبيه به دفتر مدير مدرسه مي‌فرستند؛ ولي همان‌طور كه انتظار مي‌رود، نتيجه‌اي عايد نمي‌شود. دانش‌آموز از انجام تكاليف ودداري مي‌كند و از منتظر ماندن در دفتر مدرسه لذت مي‌برد، پس رفتارش با بي‌توجهي تقويت مي‌شود.

تنبيه بدني، ايجاد محدوديت و گرفتن اسباب بازي‌ها يا امتيازات خاص (مانند تماشاي كارتون) در صورتي «تنبيه» تلقي مي‌شوند كه موثر واقع شوند.

براي نمونه، مايكل نه ساله را به خاطر كتك زدن خواهرش به اتاقش فرستادند، او در آنجا با كامپيوتر و اسباب بازي‌هايش مشغول بازي شد. وقتي مادرش به او گفت كه مي‌تواند از اتاق بيرون بيايد، در حال تماشاي كارتون مورد علاقه‌اش بود. او حتي فراموش كرده بود كه تنبيه شده است. به علاوه، وقتي از اتاق خارج شد، خواهرش را دوباره كتك زد تا باز به اتاقش فرستاده شود.

پس نصيحت ما اين است كه نخست نتايج تنبيه را بررسي كنيد. اگر رفتار هدف كاهش يافته بود، مي‌توانيد دوباره از آن نوع تنبيه استفاده كنيد. در غير اين صورت، تكرار آن تنبيه سودي ندارد و بايد روش ديگري را بيازماييد.

در تنبيه زياده‌روي نكنيد

اگر بيش از حد از تنبيه استفاده كنيد، كودك شما به آن عادت خواهد كرد و تنبيه تاثير خود را به تدريج از دست خواهد داد. هر اقدامي ـ اگر هم موثر باشد ـ شامل ممنوع كردن تماشاي تلويزيون، تنبيه‌هاي بدني و غيره با استفاده بيش از حد تضعيف مي‌شود و اثر مورد نظر شما را ايجاد نخواهد كرد.

از تنبيه در كنار روش‌هاي مثبت استفاده كنيد

وقتي تنبيه را به عنوان يك روش انتخاب مي‌كنيد، بايد به كودك آموزش نيز بدهيد. تنبيه به تنهايي رفتار خوب را به كودك نمي‌آموزد. براي تشويق كودك به انجام آنچه مي‌خواهيد، بايد تفهيمش كنيد، به او آموزش دهيد و در صورت اصلاح رفتار مزبور، پاداشي برايش در نظر بگيريد. اگر كودكتان را به خاطر دويدن به سمت خيابان تنبيه كرديد، سپس بايد روش عبور از خيابان را به او آموزش دهيد. و در نهايت به خاطر منتظر ماندن در كناي خيابان يا عبور محتاطانه از خيابان، او را تحسين كنيد. با اين روش، تاثير تنبيه بيشتر خواهد شد.

تنبيه را به تعويق بيندازيد

اگر قصد تنبيه كودكتان را داريد، درست پس از رفتار ناپسندش اين كار را انجام دهيد. رفتار انسان را پيامدهاي بدون وقفه كنترل مي‌كنند. (اين پيامدها مي‌توانند مثبت يا منفي باشند) پس صبر نكنيد تا «بابا بياد خونه». تا عصر يا فردا يا هفته بعد صبر نكنيد. هر تنبيهي، اثرش را با گذشت زمان از دست مي‌دهد و ممكن است كودك نتواند ارتباط تنبيه را با عمل ناپسندش درك كند.

هميشه پيامدها را تشريح كنيد

كودك بايد بداند چه رفتاري شما را ناراحت مي‌كند و در صورت پافشاري در انجام آن، واكنش شما چه خواهد بود. تصميم خود و پيامدهاي ناديده گرفتن آن عمل را به او بگوييد.

ثابت قدم باشيد

تنبيه موثر نه تنها يك تنبيه بدون وقفه است، بلكه تنبيهي است كه براي كودك قابل پيش‌بيني باشد. تنبيه بايد در تمام مواردي كه آن رفتار ناپسند سر مي‌زند، انجام شود. اگر به كودكتان گفته‌ايد كه در صورت پرت كردن عروسكش، آن را از او خواهيد گرفت، پس از هر بار پرت كردن به وعده خود عمل كنيد تا هميشه منتظر پيامدهاي رفتار ناپسند خود باشد.

الكي تهديد نكنيد

كودك را به تنبيهي كه آن را انجام نمي‌دهيد، تهديد نكنيد. پيش از واكنش نشان دادن، دومين، سومين يا دوازدهمين فرصت را به او ندهيد. هميشه به حرفي كه مي‌زنيد عمل كنيد و چيزي را كه گفتيد، جدي بگيريد. تهديدهاي پوچ و ناپايدار، به رفتارهاي نادرستي مي‌انجامند كه تثبيت شده، در برابر تغيير مقاوم‌تر مي‌شوند.

منبع:مركز مشاوره و روانشناسي ايران-مشاور كودكان آنلاين:چگونگي تنبيه كودك

تربيت كودك دو تا سه سال، همه چيز درباره تربيت كودك دو ساله
والدين تربيت كودك دو تا سه سال را بسيار دشوار مي دانند و آن را يكي از پيچيده ترين دوران تربيتي در نظر مي گيرند، زيرا كودك دوساله بسيار كنجكاو و بازيگوش است و نمي توان رفتار و حركات او را پيش بيني كرد.

والدين بايد در اين سن رفتار مناسبي با كودك خود داشته باشند چون او خوب و بد را از هم تشخيص نمي دهد و ممكن است دست به كارهاي خطرناكي بزند و به خودش آسيب برساند.

در سن دوسالگي كودك وارد دوره جديدي از زندگي اش مي شود او از نوزادي خارج شده و تبديل به يك انسان كوچك مي شود كه تمام خصوصيات طبيعي يك انسان را دارد.

كودك در اين سن شايد به حرف پدر و مادرش توجه نكند و طبق خواسته خودش عمل كند، والدين بهتر است با يك مشاوره مشورت كنند تا با مسائل تربيتي كودك در اين سن آشنا شوند.

در اين مقاله در مورد تربيت كودك در سن دوسالگي بحث خواهد شد.

تربيت كودك دو تا سه سال، اهميت كسب تجربه
كودكان در اين سن بسيار كنجكاو هستند و بيشتر به كشف كردن و فهميدن مسائل علاقه دارند و با وسائل مختلف بازي ميكنند تا بفهمند در دنيا هر چيزي چگونه كار مي كند.

كودكان با كنجكاو بودنشان وسرگرم شدن با وسايل مي توانند با موضوعات مختلفي آشنا شوند و هر اتفاقي در اين سن مي تواند براي آن ها جنبه آموزشي داشته باشد.

تربيت كودك دو تا سه سال
تربيت كودك دو تا سه سال
كودك در كنار پدر و مادرش به خوبي مي تواند آموزش هاي لازم را ببيند و نيازي نيست در اين سن به مهدكودك برود.

والدين بايد صبر و حوصله داشته باشند تا در كنار خود به كودك مسائل مختلف را آموزش دهند.

مثلا هنگام جمع كردن برگ هاي خشك پاييزي، مشاهده رشد گل يا بزرگ شدن دانه در گلدان كوچك، حركت ماهي در تنگ مي تواند از كودك بخواهيد تا به شما كمك كند و با هم اين كارها را انجام دهيد، كودك با اين كارها تجربه هاي اوليه زندگي را فرا مي گيرد.

كودكان در اين سن بسيار خلاق هستند و والدين مي توانند در اين سن به پرورش خلاقيت كودكان خود فكر كنند.

والدين مي توانند با شركت در جلسات مشاوره مسائل مختلفي را ياد بگيرند و بهترين كارگاه كسب تجربه و مهارت هاي زندگي براي فرزند خود باشند.

تربيت كودك دو تا سه سال، شكل گيري شخصيت از دوسالگي
كودك در سن دوسالگي مهارت هاي كلامي اش افزايش پيدا مي كند و مي تواند علايق خود را ابراز كند و الويت هايش را بيان كند .

منبع:مركز مشاوره-تربيت كودك دو تا سه سال، همه چيز درباره تربيت كودك دو ساله

اصول تربيت فرزندان بر اساس مطالعات مراكز مشاوره كودك چيست؟

تربيت و تعليم نوعي هنر مي باشد و براي اينكه به تربيت و تعليم درستي دست يابد بايد فرد در چهارچوب خاصي عمل كند.

تربيت تنها به خانواده ربط ندارد و عوامل ديگري مانند جامعه، مدرسه و شخصيت فرد نيز در تربيت فرد دخالت دارد.

براي شكل گيري تربيت اگر خانواده و مدرسه باهم هماهنگ باشند نقش آن ها در تربيت پررنگ خواهد بود و مي توانند اثر جامعه را كمرنگ كنند و علاوه بر اين ها وراثت و ژن هاي مختلف مي تواند در شكل گيري شخصيت و نوع تربيت فرد اثرگذار باشد.

بر اساس مطالعات انجام شده در زمينه كودك بايد تربيت به درستي انجام شود و تربيت نياز به تلاش، برنامه ريزي و استفاده از فرصت ها دارد.

براي تربيت فرزند بايد پدر و مادر از هر لحظه زندگي خود استفاده كنند تا به خوبي بتوانند مسائل تربيتي را به كودك خود بياموزند، كودكان توانايي زيادي براي شكوفا شدن دارند و بيشتر مواقع پدر و مادر محدوديت هايي را ايجاد مي كنند و يا كلماتي را استفاده مي كنند كه جلوي پيشرفت كودك خود را مي گيرند و اجازه نمي دهد استعدادهاي كودكش شكوفا شود.

در اين مقاله اصول تربيت فرزندان را بررسي مي كنيم و نكات مهم را مورد مطالعه قرار مي دهيم.

اصول تربيت فرزندان – هماهنگي پدر و مادر
پدر و مادر دو ركن اصلي و مهم براي تربيت فرزندانشان هستند آن ها بايد با يكديگر هماهنگ باشند و به ديگران اجازه ندهند تا در تربيت فرزندشان دخالتي داشته باشند.

والدين بايد هماهنگي قوي داشته باشند و نگذارند حتي نزديك ترين اشخاص خانواده مانند خواهر و برادر بزرگ تر، مادربزرگ ها و پدر بزرگ ها در تربيت فرزندشان دخالت كنند.

هماهنگ بودن پدر و مادر بسيار اهميت دارد اگر زماني يكي از والدين سست عمل كند و ديگري بسيار جدي باشد در اين صورت فرزند ممكن است به سمت يكي از آن ها كشيده شود و در تربيت فرزند مشكلاتي به وجود آيد.

اما اگر پدر و مادر با يكديگر هماهنگ بوده و نسبت به تربيت كودكشان به يك نتيجه واحد رسيده باشند مي توانند فرزند با ادبي را تحويل جامعه بدهند.

منبع:مركز مشاوره و روانشناسي مشاورانه-اصول تربيت فرزندان بر اساس مطالعات مراكز مشاوره كودك چيست؟

14 نكته براي تربيت كودك
حتي موفق ترين والدين هم هنگام تربيت كودكان به مشكل بر مي خورند. اگر براي تربيت كودك خود نياز به كمك داريد استفاده از راهكارهايي كه در ادامه ذكر مي كنيم مي تواند كمكتان كند.

منظور ما از تربيت كردن وضع قوانين و مقرراتي است كه كودك شما را از انجام رفتار هاي پرخاشگرانه (ضربه زدن و گاز گرفتن)، خطرناك (مانند بازي با گاز) و نامناسب ( پرت كردن وسايل) باز دارد.

به ياد داشته باشيد كه اين كار به معناي دعوا و مجازات بچه نيست. در اينجا چهارده راهكار براي جلو گيري از رفتار نامطلوب كودك ذكر شده است.

خط قرمز هاي خود را تعيين كنيد
پيرسون نويسنده معروف مي گويد ” اگر هميشه به فرزند خود نه بگوييد فرزندتان هيچ وقت اولويت هاي شما و كار زشت خودش را درك نمي كند، به علاوه شما نمي توانيد تمام رفتار كودكتان را كنترل كنيد.

اولويت هاي خود را دنبال كنيد و عواقب زير پا گذاشتن آن ها را به كودكان خود گوش زد كنيد، سعي كنيد نسبت به چيز هايي كه مهم نيستند سخت گيري نكنيد.

اليزابت برگر نويسنده و دكتر كودكان مي گويد” برقراري يك رابطه سالم و خوب با كودكتان بسيار مهم تر از مجبور كردن او به انجام كاري است كه دوست ندارد.”

شما ممكن است نگران باشيد كه با اين كار كودكتان را لوس بار مي آوريد ولي جاي نگراني نيست.

كودك خود را بشناسيد
بعضي از رفتار هاي كودكان كاملاً قابل پيشبيني است پس پيشاپيش مي توانيد از اين رفتارها جلو گيري كنيد مثلاً اگر كودك شما علاقه به نقاشي كردن روي ديوار دارد، زماني كه پيشش نيستيد مداد رنگي را در كشو بگذاريد تا كم كم اين عادت را ترك كند.

اگر كودك 2 ماهه شما از مغازه ها خوراكي بر ميدارد با خودتان عروسك ببريد و سرش را گرم كنيد.

يا اگر كودكتان عادت دارد خانه را پر از دستمال كاغذي كند كافي است بسته دستمال كاغذي را بالاي كمد بگذاريد.

از رفتار هاي بد كودك پيشگيري كنيد
هاروي كاپ نويسنده كتاب شادترين كودكان مي گويد ” ممكن است بعضي اوقات كودكتان از روي خستگي گريه كند يا جيغ بكشد.

اگر كودكتان صبح ها پر انرژي است اما بعداز ناهار خسته و غير قابل كنترل مي شود سعي كنيد او را بيرون از خانه ببريد، مي توانيد از دكتر وقت بگيريد و با دكتر درباره وضعيت كودكتان مشورت كنيد.

منبع :كودك و نوجوان-14 نكته براي تربيت كودك

روانشناسي رشد شاخه‌اي از علم روان‌شناسي است كه به توصيف و تبيين تغييرات در طول زندگي فرد مي‌پردازد و از رشته‌هاي مختلف زيست‌شناسي، جامعه‌شناسي، تعليم و تربيت و پزشكي كمك مي‌گيرد. اگر چه روان‌شناسي رشد به تمام مراحل زندگي انسان از تولد تا مرگ مي‌پردازد، اما بر كودكي و نوجواني تأكيد دارد.

روان‌شناسان رشد در پي آن هستند تا چگونگي رشد انسان را در طول زمان تعيين كنند، براي تحقق اين هدف روان‌شناسان رشد، رفتار افراد را در سنين مختلف به دقت مورد مشاهده قرار مي‌دهند. از سوي ديگر روان‌شناسان رشد به تبيين رشد مي‌پردازند كه در آن دو الگوي عمومي و اختصاصي را مد نظر دارند. سومين هدف روان‌شناسي رشد اين است كه حاصل مطالعات توصيفي و تبييني خود را در مورد رشد در جهت مثبت رشد انسان به كار بگيرد و رشد انسان‌ها را به حداكثر برساند. اين جنبه كاربردي رشد خصوصاً به كودكان و نوجواناني كه به دلايلي دچار نارسايي در رشد شده‌اند، مي‌پردازد.

رشد جرياني است كه به صورت مراحل پيوسته ظاهر مي‌شود. هر مرحله به صورت طرح و سازمان متفاوتي از تكرار جريان‌هاي مرحلهٔ قبل است. الگوهاي قبلي را مي‌توان مقدمه‌اي دانست كه به عنوان جزئي از سطح رشد بعدي در مي‌آيند.

روان‌شناسي رشد، علمي است كه جريان تحولات و تغييرات(كمي و كيفي) جسمي، ذهني، عاطفي و عملكرد فرد را در طول عمر از لحظه تولد (از لحظه انعقاد نطفه) تا هنگام مرگ مطالعه مي‌كند.

اصول روان‌شناسي رشد

۱. رشد جرياني مرحله‌اي و پيوسته‌است: رشد پيوسته‌است ونه ناپيوسته . مراحلي كه براي رشد اشاره مي‌شود جدا از هم نيستند بلكه مانند يك خطي از يك نقطه شروع و بدون تمايز ادامه مي‌يابد . تقسيم بندي دوره‌هاي مختلف زندگي بر اساس نوع ديدگاه و زمينه‌هاي مطالعاتي در رشد صورت مي‌گيرد. به طور مثال پياژه رشد ( تحول شناختي ) انسان را در چهار مرحله و تا پايان ۱۶ سالگي، اريكسون رشد رواني – اجتماعي انسان را از تولد تا پايان عمر و در ۸ مرحله مطرح مي‌كند. به طور كلي وباتوجه به ويژگيهاي مشترك و تكاليف يكسان انسان در دوره‌هاي مختلف سني مي‌توان رشد انسان را در ۹ مرحله يا دوره مطرح كرد . سنيني كه براي هر كدام از مراحل اشاره مي‌شود صرفا" تقريبي است. ۱) پيش از تولد انعقاد نطفه تا تولد ۲) كودكي ۱ دو تا شش سالگي ۳) كودكي ۲ شش تا دوازده سالگي ۴) نوجواني دوازده تا بيست سالگي ۵) جواني بيست تا سي سالگي ۶) ميانسالي سي تا پنجاه سالگي ۷) پختگي پنجاه تا شصت و پنج سالگي ۸) پيري شصت و پنج سالگي به بعد

۲. رشد داراي الگوهاي قابل پيش بيني است(الف- قانون سري – پايي ب- قانون مركزي- پيراموني): بر اساس قانون سري – پايي رشد انسان ابتدا از سر شروع و در نهايت در پا خاتمه مي‌يابد. كودك تازه متولد يافته ابتدا در سر رشد مي‌كند و بعد از رشد گردن مي‌تواند سر خود را نگهدارد. وبعد ا رشد عضلات شانه، شكم و كمر است كه مي‌تواند بخزد و بنشيند. آنگاه كه رشد كافي در عضلات پا را كسب كرد قادر به ايستادن و سپس راه رفتن مي‌شود.

۳. تفاوتهاي فردي در رشد: تنوع زيادي از نظر رشدي درميان افراد وجود دارد. اين اصل به مفهوم تفاوتهاي فردي در ميان انسان اشاره مي‌كند همچنانكه مي‌دانيم ويژگيهاي ژنتيكي هر انسان منحصر به فرد مي‌باشد لذا هر فرد با توجه به همان و يژگيها و تاثير محيط مي‌تواند شكل واحدي در رشد داشته باشد با همه اينحال براي راحتي در تحقيقات و ارائه الگو به يك سطح در رشداشاره مي‌شود كه ما بايد در تعميم دهي دچار خطا نشويم و اين نكته را در نطر بگيريم هميشه يك فرد داراي ويژگيهاي مخصوص به خود مي‌باشد اگر چه در خيلي از ويژگيها با گروه خود مشترك باشد. ۱) نبايد انتظار داشت تمام كودكان يك سن مشابه، شيوه رفتار معيني داشته باشند. ۲) تفاوتهاي فردي، اعتبار و مسئوليت ويژهاي براي هر فرد ايجاد مي‌كندو به او وجود مستقل مي‌بخشد. ۳) براي تربيت كودكان نمي‌توان از روش‌هاي مشابه استفاده كرد.

۴. رشد داراي ابعاد مختلف و فرايندي پيچيده‌ است: ۱) رشد جسمي و حركتي ۲) رشد رواني(شناختي، عاطفي، اجتماعي، اخلاقي)

۵. دوره‌هاي حساس در رشد: تغييرات محيط بيشتر ين تاثير كمي را زماني بر ويژگي دارند كه درحال سريعترين تغيير خود باشد و كم‌ترين تاثير در ويژگي در زمان كمتر تغيير آن است . اين اصل به مفهوم وجود دوره‌هاي حساس در زندگي اشاره دارد مانند رشد قد در زير يكسال و وجود امكانات محيطي از جمله تغذيه مناسب مي‌تواند در افزايش آن تاثير داشته باشد.

۶ . هرگونه وقفه‌اي كه در تداوم رشد بوجود آيد معمولا" به عوامل محيطي مربوط است: رشد معمولا" با همان سرعتي كه شروع شده پيش مي‌رود . كودكاني كه زود به حرف مي‌آيند و يا زود به راه مي‌افتند معمولا" و احتما لا" در مقابل با كودكاني كه دير به حرف مي‌آيند و يادير به راه مي‌افتند در بزرگسالي با هوش ترند .

۷. وراثت و محيط هردو در رشته تاثير دارند: تحقيقات روانشناسان رشد نشان داده‌است كه وراثت ( آمادگيهاي ارثي كه از طريق ژن به فرزندان انتقال مي‌يابد ) و محيط ( فراهم بودن امكانات لازم جهت افزايش توانمنديهاي كودك ) مي‌تواند در وضعيت آيند ه كودك تاثير داشته باشد .
محيط

عوامل محيطي را مي‌توان به اين شكل تقسيم كرد:

الف: عوامل محيطي پيش از تولد:

عوامل محيطي قبل از تولد در رشد فرد تاثير مهمي دارد كه ما به مهمترين آنها اشاره مي‌كنيم:

۱. سن مادر: به طور كلي زناني كه از مراقبتهاي بهداشتي، پزشكي و تغذيه مناسب برخوردار باشند مي‌توانند در هر سني نوزادان سالمي به دنيا آورند و خود نيز سالم بمانند. اما به اعتقاد بسياري از متخصصان بهترين زمان براي حاملگي سنين بين ۲۰ تا ۳۵ سالگي است. سنين پايينتر از ۲۰ سالگي بدليل وزن كم و عدم رشد كافي احتمال مشكلات حاملگي از قبيل كم خوني و مسموميت حاملگي بيشتر است. اين موضوع و خطرات ناشي از نارس بودن نوزاد، كم وزني در سنين بالاتر از ۳۵ سالگي علي الخصوص بالاي ۴۰ سالگي بروز اختلالات كروموزومي به ويژه سندرم داون (منگول) بيشتر است.

۲. تغذيه: زنان حامله بايد رژيم غذايي مناسب داشته باشند تا بتوانند هم سالم بمانند و فرزنداني سالم به دنيا آورند.

۳. داروها: اغلب داروها داراي تاثيرات منفي بر سلامت جنين هستند . داروهايي نظير الكل، نيكوتين، هورمونها، بعضي از پادتن‌ها، هروئين، متادون همگي در در جنين تاثيرات مخربي مي‌گذارد. بسياري از نوزاداني كه مادرانشان در دوران حاملگي داروهاي فوق را مصرف مي‌كردند، داراي علائمي از اختلالات رفتاري از خود نشان دادند.

۴. بيماريها و اختلالات مادر: بيماريهاي ويروسي نظير سرخجه، آبله مرغان در دوران اوليه بارداري بسيار خطرناك است . و يكي از سخت‌ترين بيماريهاي ويروسي در سه ماهه اوليه بارداري سرخجه‌است كه ممكن است منجر به ناهنجاريهاي قلبي، ناشنوايي، نابينايي و يا عقب ماندگي ذهني نوزاد شود. اختلالات و بيماريهاي ديگر نظير ايدز، سيفليس، مسموميت حاملگي نيز موجب اختلالاتي در نوزاد خواهد شد.

۵. عامل ارهاش RH : اگر مردي با ارهاش مثبت با زني با ارهاش منفي ازدواج كند . چنانچه فرزندشان ارهاش مثبت داشته باشد ممكن است خون مادر در مقابل ارهاش مثبت پادتن تشكيل دهد. اين پادتن در بارداري بعدي اين پادتنها ممكن است به ارهاش مثبت خون جنين حمله كند. اين تخريب ممكن است مختصر ويا گاهي باعث فلج مغزي، ناشنوايي و يا عقب ماندگي ذهني شود. خوشبختانه اين مشكل قابل كنترل است و مي‌توان بعد از تولد نوزاد و با آزمايش خون آن (نمونه بند ناف) چنانچه مادري ارهاش منفي و فرزند ارهاش مثبت دارد با تزريق آمپول روگام از توليد پادتن خون مادر جلوگيري مي‌شود.

۶. اضطراب مادر: اگر چه بين سيستم عصبي مادر و جنين هيچ ارتباطي وجود ندارد. اما حالات عاطفي مادر مانند نفرت ترس و اضطراب در سيستم عصبي مادر تاثير گذاشته باعث آزادسازي بعضي از مواد شيميايي ( مانند اپي نفرين و استيل كولين ) و وارد شدن آن به جريان خون و همچنين تحت اين شرايط بعضي از غدد فعال شده مقادير زيادي هورمون را به خون وارد مي‌كنند. اين تغييرات از طريق جفت به جنين منتقل مي‌شود و باعث تاثيرات منفي بر جنين خواهد شد.

ب: عوامل محيطي پس از تولد:

۱. محيط فرهنگي و اجتماعي: در هر جامعه‌اي سنت‌ها، باورها نگرشهاو بطور كلي فرهنگ خاصي حاكم است. در آن فرهنگ براي اينكه فرد به عنوان عضو جامعه پذيرفته شود، خانواده وساير اعضاي جامعه تلاش مي‌كنند در پرورش وي ارزشها و باورهاي جامعه را لحاظ كنند و بر اساس فرهنگ حاكم بر جامعهٔ خود به تربيت فرزندان بپردازند. بطور مثال در بعضي از جوامع توجه به فرديت باعث تربيت افراد مستقل مي‌شود و يا در بعضي ديگر از فرهنگ‌ها روح همكاري و جمع گرايي به عنوان يك اصل پذيرفته شده و رفتارهاي متناسب با آن مورد توجه و تشويق قرار مي‌گيرد. به نظر بسياري از روان شناسان، فرهنگ و جامعه باعث نوعي نگرش در آموزش و پرورش شده، باعث ايجاد تبعيض در رشد شناختي كودكان و نوجوانان مي‌شود . به عنوان نمونه انتظار پيشرفت در رياضيات و مهندسي براي پسران و شغل‌هاي متناسب با آن و انتخاب اسباب بازيهاي متناسب با جنسيت باعث نوعي نگرش سوگرانه شده و بالطبع در رشد توانمنديهاي آنها تاثير مستقيم مي‌گذارد.

۲. محيط اقتصادي: كودكي كه متولد مي‌شود با توجه به وضع اقتصادي والدين از امكانات و محركهايي برخوردار است . روشن است چنانچه وضعيت اقتصادي خانواده و جامعه در سطح بالايي باشد كودك و نوجوان از حداكثر امكانات محيطي، چه در محيط خانواده و چه در مدرسه برخوردار خواهد بود.اين افراد به لحاظ فضاي زندگي، وسايل بازي و محركهاي مناسب جهت پرورش قواي حسي از تحريكات مناسبي برخوردار هستند.

۳. محيط خانوادگي: نوع ارتباط والدين با همديگر و همچنين چگونگي تعامل آنها با فرزندان مي‌تواند در چگونگي شكل گيري شخصيت تاثير بسزايي داشته باشد.يكي از بحث‌هاي مهم در روان شناسي رشد كودك و نوجوان، نحوه ارتباط والدين است . به طوري كه در اكثر نظريه‌هاي رشد كودك و نوجوان، به اهميت رفتار والدين توجه شده‌است.رفتار والدين با فرزندان چه خشن و چه محبت آميز، چه منع كننده باشد و چه اورا آزاد بگذارند غالبا مطابق الگوي فرهنگي خاص كه در آن جامعه قرار دارد انجام مي‌گيرد.عواملي متعدد در محيط خانوادگي مي‌تواند در رشد كودك و نوجوان تاثير بسزايي داشته باشد كه اهم آن عبارتند از : • شيوه‌هاي تربيتي يا روشهاي فرزندپروري • وضع اقتصادي خانواده • تعداد افراد خانواده • وضع روان شناختي والدين • تحصيلات والدين • پذيرش فرزند • نگاه والديني • روابط برادران و خواهران عوامل اشاره شده در رشد كودك و نوجوان بسيار با اهميت مي‌باشد. خانواده‌اي كه از لحاظ اقتصادي در سطح مطلوبي باشد، والديني كه از تحصيلات بالايي برخوردار باشند، نگاه مسئوليت پذير در والديني، پذيرش بدون قيد شرط بدون توجه به ناتوانيهاي فرزند و... محيط مطلوبي را براي رشد همه جانبه كودك و نوجوان ايجاد مي‌كند.

۴. همسالان 5- مدرسه

منابع

اتكينسون، و.....(۱۹۸۹) زمينه روان‌شناسي(براهني و همكاران ۱۳۷۸) رشد
احمدي، سيد احمد(۱۳۷۵) روان‌شناسي نوجوانان و جوانان مشعل
بيابانگرد، اسماعيل(۱۳۷۷) روان‌شناسي نوجوانان نشر فرهنگ اسلامي
سيف، علي‌اكبر (۱۳۷۸) روان‌شناسي پرورشي. آگاه
سيف، علي‌اكبر (۱۳۷۷) تغيير رفتار و رفتاردرماني دوران
سيف، سوسن-كديور، پروين و.... روان‌شناسي رشد(۱) سمت
شعاري نژاد، علي اكبر (۱۳۷۳). روان‌شناسي رشد، تهران: اطلاعات
كديور، پروين (۱۳۸۲) روان‌شناسي تربيتي نشر دانشگاهي
لطف آبادي، حسين (۱۳۷۸) روان‌شناسي رشد(۲) سمت
ماسن و همكاران رشد و شخصيت كودك(ياسايي ۱۳۸۰) نشر مركز
منصور، محمود(۱۳۷۸ روان‌شناسي ژنتيك سمت
هرگنهان و اُلسون (سيف ۱۳۷۴) مقدمه‌اي بر نظريه‌هاي يادگيري. دانا

منبع: تالار وانشناسي و مشاوره آنلاين ازدواج خانواده تحصيلي همياري ايران - اصول روانشناسي رشد