روانشناسي نوين

كودكان و والديني كه از هر نظر كامل باشند، وجود ندارند و ما تا به حال والديني را كه دست كم گاهي نسبت به توانايي‌ها و آگاهي‌هاي خودشان به عنوان مادر يا پدر شك نداشته باشند، ملاقات نكرده‌ايم. كودكان، هميشه آن‌طور كه والدين مي‌خواهند، رفتار نمي‌كنند و وقتي والدين احساس مي‌كنند كه نمي‌توانند عادات و رفتار فرزندان خود را تغيير دهند، درمانده و آشفته مي‌شوند و اعتماد به نفس خود را از دست مي‌دهند.

اگرچه والدين امروزي، از نظر تحصيلات و اطلاعات، در تاريخ نمونه‌اند، ولي هنوز پرسش‌هاي بسياري وجود دارد. وقتي كارولين در مورد اين كه براي رفتن به مدرسه چه بپوشد، پانزده بار نظرش را تغيير مي‌دهد و مثل هميشه از سرويس مدرسه جا مي‌ماند، شما به عنوان پدر يا مادرش چه بايد بكنيد؟

بهبود رفتار كودك با كمك مشاور خوب
پيش از هر اقدامي بايد رفتارهايي را كه مي‌خواهيد تغيير دهيد، دقيقا مشخص كنيد. اين كه به يك كودك برچسب شيطان، وحشي، لجباز يا حرف‌نشنو بزنيم، كمكي به حل مسأله نخواهد كرد؛ زيرا اين برچسب‌ها كلي و مبهم‌اند و شما نمي‌توانيد چيزي بدين مبهمي را عوض كنيد. پس به‌طور اختصاصي عمل كنيد، از احساسات مايه نگذاريد، مشكل را تشريح كرده، آن را از ساير موارد جدا كنيد. دقيقا به چه علت فرزند شما دست به رفتار ناپسند مي‌زند؛ يا از انجام كاري طفره مي‌رود؟

از سوي ديگر، چيزي كه شما از او مي‌خواهيد، دقيقا چيست؟ كاري كه كودكتان انجام مي‌دهد و شما را عصباني مي‌كند، به دقت زيرنر بگيريد. اگر فكر مي‌كنيد كه لوسي هرگز كاري را كه شروع مي‌كند به پايان نمي‌رساند، تجزيه و تحليل كنيد كه او چه رفتاري مي‌كند كه شما به ناچار اين‌طور فكر مي‌كنيد. رفتار را به بخش‌هاي كوچك‌تري تقسيم كنيد: لوسي تكاليفش را تمام نمي‌كند و هرگز لباس‌هايش را مرتب نمي‌كند.

شما نمي‌توانيد بگوييد كه او هيچ وقت كارهايش را درست انجام نمي‌دهد، ولي مي‌توانيد كوشش كنيد مشكلي را كه در مورد تكاليف و لباس‌هايش دارد حل و رفع كنيد.

يك تكه كاغذ برداريد و آن را از طول به دو بخش تقسيم كنيد. در بالاي يكي از بخش‌ها بنويسيد به ندرت و در بالاي بخش ديگر بنويسيد اغلب. در ستون اول، رفتارها يا عادت‌هاي خاصي را كه دوست داريد كودكتان كم‌تر آنها را انجام دهد، بنويسيد و در مقابل آن (در ستون دوم) رفتاري را بنويسيد كه دوست داريد فرزندتان آنها را در بيشتر مواقع انجام دهد.

در هر زمان بر روي يك مشكل تمركز كنيد
وقتي مواردي از رفتار كودكتان را كه مي‌خواهيد تغيير دهيد، دقيقا مشخص كرديد، ممكن است وسوسه شويد همه مواردي را كه در جدول نوشته‌ايد با هم تغيير دهيد. اما در برابر اين احساس مقاومت كنيد و ابتدا يك مشكل را در نظر بگيريد، آن را حل كنيد و سپس به مورد بعدي بپردازيد. ما به والديني كه با فهرست رفتارهاي ناشايست كودكشان پيش ما مي‌آيند كمك مي‌كنيم تا موارد را برحسب اهميت بنويسيند.

سپس يكي از آنها را كه لزوما مهم‌ترين مشكل نيست، براي كار انتخاب مي‌كنيم. وقتي شما مي‌خواهيد اولين مورد را براي شروع انتخاب كنيد، ممكن است يك رفتار سخت يا رفتاري را كه بيش از بقيه شما را آزار مي‌دهد انتخاب كنيد. اين بد نيست. ولي گاهي بهتر است كار را با يك مشكل كم اهميت‌تر كه سريع‌تر حل مي‌شود، آغاز كنيد، تا در شروع احساس موفقيت كنيد.

در هفته‌ها يا ماه‌هاي بعد، همان‌طور كه به سمت پايين فهرستي كه تهيه كرده‌ايد پيش مي‌رويد، احتمالا احساس مي‌كنيد كه اولويت‌هاي شما در فهرست در حال تغييرند. مشكلات جديدي ايجاد و موارد قبلي ناپديد شده‌اند يا به نظر كم اهميت‌تر مي‌آيند. هر تغيير، يك تاثير كلي بر رفتار فرزندتان خواهد داشت و روند بهبود را تسريع خواهد كرد. هر تغيير به منزله گامي است كه در مسير تربيت فرزند خود برمي‌داريد. رفته رفته الگوهاي قديمي عوض خواهند شد و خواهيد ديد كه شما و فرزندتان خيلي زود احساس بهتري نسبت به خود و يكديگر پيدا خواهيد كرد.

به كودكان سخت نگيريد
معمولا مشكلات يك كودك يك شبه حل نمي‌شود. تغييرات در كودكان و همچنين افراد بالغ به آرامي و مرحله به مرحله ايجاد مي‌شوند. اگر كودكي كه قبلا به هيچ وجه پيانو تمرين نمي‌كرد، حالا روزي ده دقيقه تمرين مي‌كند، راضي باشيد و اين رضايت را نشان دهيد. زيرا اين نشانه يك پيشرفت واقعي است. فرزند شما به تدريج احساس خوبي نسبت به خودش پيدا خواهد كرد و تشويق خواهد شد كه بيشتر تمرين كند.

اگر پسرتان قبلا براي رفتن به مدرسه دچار مشكل بوده دو سه روزي است كه اين مشكل برطرف شده است، انتظار نداشته باشيد كه قبل از خارج شدن از منزل رختخوابش را هم جمع كند. صبر كنيد و حوصله به خرج دهيد، آن هم به تدريج درست خواهد شد. براي هر دو شما اين خيلي مفيدتر است كه به جاي مأيوس شدن از دست‌نيافتن به‌انتظارات بيش‌ازحد،از پيشرفت‌هاي كوچك‌وتدريجي خوشحال باشيد.

هماهنگ و ثابت قدم باشيد
موفقيت قطعي شما در تغيير رفتارهاي فرزندتان نيازمند هماهنگي و ثابت قدمي است: در مورد چيزي كه مي‌گوييد جدي باشيد، چيزي را بگوييد كه منظوري از آن داريد و مطمئن شويد كه هر دو يك چيز را مي‌گوييد. شما و همسرتان بايد در مورد مشكل و راه‌حل، پيش از دست زدن به هر كاري، اتفاق‌نظر داشته باشيد. به علاوه، اگر بتوانيد با پرستار بچه، معلم‌ها، ساير اعضاء خانواده وهر فرد ديگري نيز كه به‌طور منظم با كودك شما ارتباط دارد هماهنگي پيدا كنيد، نتيجه كار شما بسيار بهتر خواهد بود.

هميشه يك راه‌حل را به اندازه كافي به كار ببريد تا فرصت دستيابي به نتيجه دلخواه را داشته باشيد. طبق تجربه‌هاي ما، والدين خيلي زود خسته مي‌شوند و بچه‌ها اين را مي‌دانند. اگر والدين مقاوم و استوار نباشند، بچه‌ها به خواسته‌هاي آنها احترام نمي‌گذارند و خود را موظف به انجام آنها نمي‌دانند. چون مطمئن هستند كه با كمي گريه و اندكي سماجت به هدفشان مي‌رسند.

وقتي شما تصميم خود را در مورد اين كه چگونه با يك مشكل روبه‌رو شويد گرفتيد، ترديد به خرج ندهيد. براي مثال اگر تصميم گرفته‌ايد كه از ناديده گرفتن سنجيده استفاده كنيد، وقتي فرزند شما در سوپر ماركت، براي مشكلات گريه مي‌كند، اگر پس از چند دقيقه نتوانيد در برابر گريه، التماس يا نگاه‌هيا شماتت‌بار دوستتان كه با شما به خريد آمده است بايستيد و در نتيجه تسليم شويد، نه تنها مشكل را حل نكرده‌ايد بلكه در واقع آن را تقويت نيز كرده‌ايد.

براي كمك كردن به خود در ثابت قدم بودن، تغييرات را اندازه بگيريد و ثبت كنيد. در اغلب موارد، اين تغييرات به آن اندازه كه شما انتظار داريد آشكار نيستند، ولي به هر حال وجود دارند. اگر كودك شما بدخلقي مي‌كند، تعداد و فواصل زماني بدخلقي‌ها را بررسي و آنها را ثبت كنيد. ما اين‌طور فكر مي‌كنيم كه پس از چند روز پايداري در استفاده از يك روش، از كمتر شدن عصبانيت فرزندتان متعجب خواهيد شد. وقتي شما دريابيد كه در حال پيشرفت هستيد، ادامه دادن راه برايتان آسان‌تر خواهد بود. بررسي موارد ثبت شده از يك نظر ديگر هم اهميت دارد و آن اين كه اگر راه‌حل انتخاب شده در مورد شما پاسخ نمي‌دهد، يكي ديگر از روش‌هاي پيشنهادي را به كار ببنديد.

با ديد مثبت نگاه كنيد
سعي كنيد رفتار عمومي فرزندتان را با ديد مثبت نگاه كنيد. بجز رفتارهايي كه شما را آزرده و مأيوس مي‌كنند، از همه رفتارهاي او ناراضي نيستيد. پس در حالي كه روي يك رفتار ناپسند او كار مي‌كنيد و در حال اصلاح آن هستيد، به او اطمينان دهيد كه دوستش داريد و به او احترام مي‌گذاريد. اگر جاني در رستوران شلوغ مي‌كند و سپس ساكت مي‌شود، به او بگوييد كه شما رفتار اخيرش را مي‌پسنديد. يك نظر مثبت بسيار بيشتر از خيل انتقادات موثر واقع مي‌شود. هرگز تحسين را به خصوص در مورد كودكان، كم‌ارزش نپنداريد. كودكان در هر مرحله سني كه باشند، تمايل شديدي دارند كه والدينشان آنها را بپسندند. (اگرچه ما آنها را مي‌پذيريم اما گاهي درك آن براي كودكان مشكل است)

منبع:مركز مشاوره و روانشناسي ايران-مشاور كودك خوب:مراحل تغيير دادن رفتار كودكان